KÜRESEL EKONOMİK GÜCÜ HER GEÇEN YIL DAHA DA ZAYIFLAYAN AVRUPA BİRLİĞİ, SAVAŞLAR, MÜLTECİ AKINI, ENERJİ ARZ SORUNU VE YÜKSEK BORÇLULUĞUN GÖLGESİNDE YENİDEN EKONOMİNİN SÜPER GÜÇLERİNDEN BİRİ OLMAYI ARZULUYOR. BUNUN İÇİN 2000 VE 2010 YILLARINDA HAZIRLANAN STRATEJİ BELGELERİ SONUÇ VERMEYİNCE ÇAREYİ “EURO BÖLGESİ’Nİ KURTARAN ADAM” OLARAK BİLİNEN ESKİ ECB BAŞKANI MARIO DRAGHI’DE; NAMIDİĞER SÜPER MARIO’DA BULDULAR. DRAGHI’NİN AB KOMİSYONU’NUN TALEBİYLE KALEME ALDIĞI RAPOR, YENİDEN REKABETÇİ BİR AVRUPA İÇİN YILDA EN AZ 750 MİLYAR EURO’LUK EK YATIRIM İHTİYACINI ORTAYA KOYUYOR. KAYNAK TEMİNİ İÇİN İSE ORTAK BORÇLANMAYI ÖNERİYOR. ŞİRKETLER PLANA SICAK BAKSA DA, BAŞTA ALMANYA OLMAK ÜZERE ÇOĞU HÜKÜMETTEN ELEŞTİRİ SESLERİ DUYULMAYA BAŞLADI. YİNE, AĞIR REGÜLASYONLARIN YATIRIMLARI KAÇIRMASI NEDENİYLE BÜROKRASİNİN HAFİFLETİLMESİ DE PLANLAR DAHİLİNDE.
ERDİ YILMAZ
Avrupa ekonomisi küresel rekabette eski gücüne kavuşabilmek için çareyi, bir dönemin Avrupa Merkez Bankası Başkanı ve İtalya Başbakanlarından Mario Draghi’de arıyor. Draghi’nin Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun talebiyle hazırladığı Avrupa Rekabet Gücünün Geleceği adlı strateji belgesi, bölge ekonomisini yeniden ayağa kaldırmayı vaat ediyor. Raporda AB’nin özellikle ABD ve Çin’e karşı rekabet kabiliyetini önemli ölçüde yitirdiği tespitine yer verildi. Yine, Avrupa’nın ana ucuz enerji tedarikçisi olan Rusya’yı kaybetmesinin yol açtığı zorluklar ve savunma politikalarındaki değişiklikler de öne çıkarıldı. Yaşlanan Avrupa’da nüfus artışının sona erdiği ve nüfusun azalma sürecine girmesi de riskler arasında gösteriliyor. Öyle ki, 2040’a kadar her yıl AB iş gücü piyasasından 2 milyon kişinin çıkacağı öngörülüyor. Bu ise daralan bölge ekonomisinin üretim gücünü ve rekabetçi fiyat avantajını hiç olmadığı kadar zorlayabilir. Haliyle Draghi’nin çözüm önerileri de sermayeyi yeniden bölgeye çekecek büyük yatırım hamlesi ile regülasyonların hafifletilmesine odaklanmış durumda. Böylece ABD ve Çin ile giderek açılan inovasyon açığının kapatılması amaçlanıyor. Draghi’ye göre, AB’de yenilikleri ticarileştirmenin ve ölçeklendirmenin önünde çok fazla engel var. Yine, Avrupa’nın özellikle dijital teknoloji ve yapay zeka gibi alanlarda ortaya çıkan yeni fırsatları değerlendirmesi gerekli. Ayrıca, kaynak zengini ülkelerle tercihli ticaret anlaşmaları yapılması, doğrudan yatırımların koordine edilmesi, kritik alanlarda stok oluşturulması, temel teknolojiler için tedarik zincirini güvence altına alacak endüstriyel ortaklıklar ve savunma sanayi kapasitesinin artırılması da vurgulanıyor.
KÜRESEL GSYH’NİN YÜZDE 17’Sİ AVRUPA’DAN
Marmara Üniversitesi Avrupa Araştırmaları Enstitüsü’nden Prof. Dr. Mesut Eren, zayıflayan Avrupa ekonomisindeki dönüşüm çabalarını Z Raporu’na değerlendirdi. Mario Draghi’nin 9 Eylül’de açıkladığı strateji belgesinin uzun zamandır beklendiğine işaret eden Eren, “Avrupa Rekabetçiliğinin Geleceği adı verilen ve iki bölüm şeklinde hazırlanan raporun birinci bölümü 69 sayfalık ‘Avrupa için Rekabetçilik Stratejisi’, ikinci bölümü ise 328 sayfalık ‘Derinlemesine Analiz ve Öneriler’ bölümlerinden oluşuyor. Rapor, AB’nin global düzeyde karşı karşıya olduğu zorlukların ve fırsatların kapsamlı bir analizini sunmanın yanı sıra büyüme ve istikrarı teşvik etmeye yönelik stratejik yaklaşımlar geliştirmek ve uygulama düzeyindeki tedbirlere ilişkin çok sayıda, bazıları oldukça spesifik çözüm önerileri içeriyor” şeklinde raporu özetliyor.
Avrupa Birliği, 440 milyon tüketiciden oluşan bir iç pazar, küresel gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 17’sini oluşturan bir payın yanı sıra iyi gelişmiş eğitim ve sağlık sistemleri ve yüksek düzeyde rekabet gücü olan bir ekonomik entegrasyon alanı konumunda. Prof. Dr. Eren’e göre tüm bunlara rağmen Avrupa Birliği’nin mevcut büyüme modeli, dış ticaret, enerji arzı ve dış güvenlik alanlarındaki son olumsuz gelişmeler nedeniyle tehdit altında bulunuyor. Raporun, özellikle doğrudan rakipleri olan ABD ve Çin’e karşı rekabet açısından önemli ölçüde geride kalındığına işaret ettiğini ifade eden Eren, “Draghi aynı zamanda AB’deki büyümenin, esas olarak zayıf verimlilik gelişiminin bir sonucu olarak düştüğünü ortaya koyuyor” diyor. Bu durumu bir örnekle açıklayan Eren, “1995 yılında AB iş gücü verimliliği ABD üretkenliğinin yüzde 95’i düzeyinde iken, göreli verimlilik şu anda yüzde 80’e düşmüş durumda” tespitini paylaşıyor.
REKABET YARIŞININ AB’YE MALİYETİ 750 MİLYAR EURO
AB Komisyonu’nun tahminlerine göre, yeniden rekabetçi bir Avrupa oluşturmak için gereken ek yatırım tutarıyılda en az 750-800 milyar euroyu bulabilir; bu da Avrupa Birliği GSYH’sindeki yatırım harcamalarına ayrılan payda yaklaşık yüzde 5’lik bir artışa tekabül ediyor. Bunun yanı sıra Eren’in dikkati çektiği bir diğer unsur da AB’de karar alma süreçlerinin hızlandırılması ve yönetişim yapılarının iyileştirilmesi ihtiyacı. Zira, raporun tüm AB ülkeleri tarafından benimsenmesi için düzenleme gerektiren politika alanlarının belirlenerek uygulamaya konulması şart; ancak bunun uzun ve zorlu bir yol olacağı da aşikar. Yaşanabilecek bu zorluğa atıfta bulunan Prof. Eren’e göre, AB içinde uyumlaştırılmış politika alanlarında regülasyonlar daha hızlı gerçekleştiriliyorken, üye ülkeler seviyesinde hayata geçirilmesi gereken düzenlemeler epey zaman alıyor.
YENİDEN “BÜYÜK SANAYİ” POLİTİKASINA DÖNÜŞ
Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Derneği (TÜRDER) Genel Başkanlığı yanı sıra Rekabet Vakfı (REVAK) Yönetim Kurulu Başkanlığını da yürüten Prof. Dr. Uğur Özgöker ise söz konusu raporu, “Avrupa Birliği yeniden bir sanayi politikasına dönüyor” şeklinde özetliyor. Draghi’nin raporunu bir temenni belgesi olarak tanımlayan Özgöker, 2000 yılındaki “Lizbon Stratejisi” ve 2010’daki “Avrupa 2020 Stratejisi” adlı belgeler ile çoğu alanda benzerlik taşıdığına gönderme yapıyor. Özgöker, süreci şöyle anlatıyor: “Lizbon Stratejisi açıklandığında AB, dünyada rekabetçilik açısından 3’üncü sıradaydı. ABD 1’inci, Japonya 2’nciydi. 2000’de kabul edilen o belge de bir nevi rekabetçilik stratejisiydi. Yani; istihdam, yatırım ve büyümenin artırılması, iklim değişikliğindeki çevresel etkilerin bertaraf edilmesiyle, 2010 yılı itibarıyla AB’yi dünyanın en rekabetçi ekonomisi haline getirmek amaçlanıyordu. Peki, 2010 yılına geldiğimizde ne gördük? Avrupa Birliği 5’inci sıraya düştü. ABD 1’inciliğini korurken 2’nci sıraya Çin yerleşti. Oysa ki Lizbon Stratejisi, 2010’da birinci sıraya çıkılacak demişti. Hedefler tutmayınca bu kez 2010 yılında yine Draghi’nin raporuna benzer yeni bir rapor yayınladılar. Bu ise ‘Avrupa 2020 Stratejisi’ diye adlandırılan, kısaca; akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme için gelecek 10 yıla dair yeni hedefleri içeriyordu. Ama AB, bu hedefleri de tutturamadı.”
REKABETÇİLİK YARIŞINDA ABD DAHA AVANTAJLI
Yayımlanan bu raporların önündeki zorluklardan biri de Avrupa nüfusunun hızla yaşlanıyor olması. Bölgede her sene emeklilik ve ölümler nedeniyle iş gücü azalıyor. Şu anda Avrupa Birliği’nin iş gücü açığında 1960’lara dönüldüğünü belirten Prof. Dr. Özgöker, “Avrupa’da nüfus yaşlanıyor. Emeklilik oranının artmasıyla boşalan çalışma alanlarını yeni iş gücüyle dolduramayan bölge ülkelerinde işsizlik artışa geçti. Bu da üretim ve yatırımı zorunlu olarak düşürüyor ve GSYH’nin gerilemesine yol açıyor. İşte bu nedenle Avrupa 2020 Stratejisi de başarısız oldu. Şimdi Draghi’nin raporu rekabetçilikle ilgili yeni bir strateji olarak geliyor” diye konuşuyor. Halihazırda Avrupa’nın sanayi politikası, ağırlıkla KOBİ ve girişimciliğe dayalı. Yeniden “büyük sanayi” politikasına dönecek olan Avrupa’nın bu kez işin içine inovasyon ve teknolojiyi katacağını ifade eden Özgöker, mevcut rakiplere Hindistan’ın da dahil olduğu rekabetçilik yarışında ise ABD’yi önde gördüğünü dile getiriyor. Enerji tedarik maliyetleri düşük olmasından dolayı ABD’nin daha avantajlı olduğunu değerlendiriyor.
Devamı Z Raporu Dergisi Kasım 2024 sayısında…
