Ünlü bir tespittir; “Toplumsal yaşam [belki de yaşamın tamamı] tercihleri akıl, fikir ve ruhla yönetebilme durumudur”…

Aslında bu sürecin neredeyse tamamı belirsizliklerle doludur… İstanbul Teknik Üniversitesi efsanevi hocalarından Prof. Dr. Salih Murat Uzdilek’in o güzelim tanımını akıllardan çıkarmamak iş dünyasına ‘iyi gelebilir’: “İnsan bir gemi. Fikri yelkeni. Aklı dümeni. Kullan gemini göreyim seni…”

Türk bilge kaanlarından Tonyukuk’a ait olduğu bilinen o sözü de ekleyelim listeye: “Göz o ki dağın arkasını göre; akıl o ki başına geleceği bile…”

Demesi kolay, yapması hiç de kolay olmayan durumlardan biridir: Belirsizlik ortamlarında ‘doğru karar’ verebilmek…

Daniel Kahneman, psikoloji bilimi kökenli kariyeri içinde Nobel Ekonomi ödülünü alabilmesini biraz da bu ortamlar için ürettiği kuramlara borçludur. “Beklenti Teorisi”ni Amos Tversky ile birlikte kuran Kahneman’ın, bireylerin riskli ve belirsiz koşullardaki karar ve tercih süreçleriyle ilgili araştırmaları iş, ilişki ve iletişim dünyasına ışık tutmaktadır…

İşin ilginç yanı, ‘belirsizlik ortamlarında karar alma’ süreçlerinin gösterdikleri karakteristikleri milletlerin ortak ruhi şekillenmelerine (fıtratlarına) göre farklılıklar göstermesidir… Yani ‘evrensel’ matematik burada sükût eder…

Çünkü belirsizlik ortamlarında ‘insiyak’ girer devreye, yani önsezi… Yani hissiyat… Yani soyutlama… Determinist düşünme hissetme yeteneği… Duygular vb. hasletler…

Devamı Z Raporu Ocak 2025 sayısında…