Trump’ın seçilmesi Avrupa Atlantik sistemin son 70 yıldır liderliğini yaptığı liberal, uluslararası ekonomik sistemin sorgulanmasını tetikledi. Birinci raundu kaybeden küreselleşme adeta duvara tosladı. Nedeni ise çok basit, sistemin kurucu ve kollayıcı ülkesi olan ABD’nin bizzat onun karşısında olması.
Orhan Orhun Ünal
Berlin Duvarı 9 Kasım 1989’da yıkıldı, etkisi büyük oldu. Ardından Sovyetler ve Doğu Bloku… Dünyada özgürlük, barış ve daha iyi bir gelecek havası eserken, tüm ülkelere daha yaşanası ve iyi bir sistem vaat edildi. 1945 sonrasında ABD liderliğinde kurgulanan liberal demokrasi modeli ve onun ekonomi söyleminin önünde artık engel kalmamıştı. 1992’de Francis Fukuyama “Tarihin sonu ve Son İnsan” adlı kitabında liberalizmin zaferini şöyle haykırıyordu: “ İnsanlık tarihine damgasını vuran ideolojiler savaşı artık liberalizmin demokrasinin kesin zaferiyle sonuçlanmıştı ve tarihe burada bir nokta koymak gerekiyordu.
SİSTEM BİZZAT AĞABABASI TARAFINDAN SORGULANIYOR
Duvarın yıkılışından 27 yıl sonra bu kez ABD seçimlerinin ertesi günü yani 9 Kasım sabahı için Fukuyama şu sözleri kaleme alıyordu: “Donald Trump’ın Hilary Clinton’ı uğrattığı şaşkınlık verici yenilgi yalnızca Amerikan siyasetinde değil dünya düzeninin tamamı için bir dönüm noktası oluşturuyor. Popülist milliyetçilik dönemine giriyoruz gibi görünüyor; bu yeni dönemde 1950’lerden bu yana inşa edilen baskın liberal düzen öfkeli ve kudretli demokratik çoğunlukların saldırısı altında. Rekabetçi ve aynı ölçüde öfkeli milliyetçiliklerin dünyasına doğru ilerliyor olma riskimiz çok yüksek ve eğer bu gerçekleşirse, 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılışının ifade ettiği derecede ciddi bir kırılma noktasına varabiliriz.” Fukuyama, tarihin sona ermediğini Financial Times’daki son makalesinde itiraf ederken, Batı’da yükselen milliyetçi siyasetten küresel ekonominin de etkileneceğini söylüyor. Fukuyama dahil olmak üzere birçok teorisyeni yeniden düşünmeye iten neden ise Trump’ın başarısı yanında bizzat ABD tarafından kurulan, korunup, kollanan sistemin yeniden tartışmaya açılarak adeta sahipsiz bırakılması.
BİRİNCİ RAUNDU KAYBETTİ
Küreselleşme, birinci raundu kaybetti. 1945 sonrasında oluşan ve Berlin Duvarı’nın yıkılması ardından hızlanan global ekonomi deyim yerinde ise duvara tosladı. Bu iddialı ifadenin nedeni de kanıtı da çok basit. Bretton Woods sistemi olarak bilinen Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası gibi kurumların da içinde olduğu temelde liberal ekonomi, ülkeler arası işbirliği ve serbest ticareti kendine referans olan sistem, bizzat sürecin sahibi, abisi, koruyucusu tarafından sorgulanıyor. Zira bu durumun önemli bir sebebi de rakamlarda gizli. 2015 yılında yüzde 10.9 küçülen dünya mal ticareti 16.5 trilyon dolara geriledi. Bu yıl sonunda ise, 1 trilyon dolara gerilemesi bekleniyor. Nitekim yılın ilk 6 ayında dünya mal ticareti yüzde 9 küçüldü. Bu durum, ihracatta tüm ülkelerin daha az gelir elde etmeleri ve rekabetin daha da keskinleşmesine yol açıyor. Koruma önlemlerinden bölgeselleşmeye, ekonomik yavaşlamadan yerli sanayiye yönelmeye kadar birçok gelişme, mal talebini sınırlıyor.
Devamı Derin Ekonomi Dergisi Aralık 2016 sayısında…
