ABD Ortak Kapsamlı Eylem Planı’nın (JCPOA) 2015 yılında Obama yönetimi tarafından kabul edilmesinden önce yürürlükte olan İran’a yönelik yaptırımlara geri dönüyor. Obama yönetimi o dönemde Temsilciler Meclisi’nde milletvekili (şimdi ise Dışişleri Bakanı) olarak görev yapan Michael Pompeo’ya 2015 yılında gönderdiği bir yazıda, JCPOA’nın bir anlaşma ve hatta bir icra taahhüdü bile olmadığını kabul etti.
Daha ziyade imzalanmış bir doğum günü kartı gibi görünen anlaşma metninin baş sayfasındaki imzalar (görevleri normal bir anlaşmada olduğu gibi tanımlanmamış olan) müzakerecilere ait.
Trump yönetiminin İran’la ticaret yapan firmalara ve şahıslara karşı uyguladığı yaptırımlar olarak bilinen ikincil yaptırımları yeniden yürürlüğe koymasının önemli sonuçları olacaktır. Avrupalı siyasilerin tüm itirazlarına rağmen, finans ve sanayi elitleri neyin ne olduğunu iyi biliyor.
Zira onlar açısından tehlike ABD bankacılık sistemine erişimi kaybetmeleri ve dolayısıyla uluslararası işlemlerinde artık ABD dolarını kullanamayacak olmalarıdır. İtalyan enerji şirketi Eni İran’dan neredeyse tamamen çekilirken, Fransız enerji şirketi Total ise Güney Pars doğalgaz sahası geliştirme projesinin genişlemesine dahil olmayacak.
Son zamanlarda İran Türkmenistan’dan Gürcistan’a ve Pakistan’a üçlü doğalgaz takasına aracılık etme fikrini öne sürüyor. İran, birkaç yıldır Azerbaycan ile ikili doğalgaz takası yapmaktadır. Ancak Azerbaycan, ABD yönetiminin cezalandırmayacağı özel bir durumda iken, bu nitelikte olmayan Pakistan ve özellikle Gürcistan muhtemelen yeni yaptırımlardan etkilenecek. Bunun nedeni, İran ile Ermenistan arasında, Türkiye sınırının sadece birkaç kilometre ötesinde yer alan Azeri toprağı Nahçıvan’ın İran dışında başka bir doğalgaz temin etme seçeneği olmamasıdır.
2005’te Azerbaycan Nahçıvan’a nispeten daha az miktarda doğalgaz tedarik etmesi konusunda İran ile anlaşmaya vardı. Bunun karşılığında Azerbaycan yine 2005’te İran’ın önemli oranda etnik Azeri nüfusun yaşadığı kuzeybatı şehirlerinde tüketilmek üzere az miktarda doğalgaz ihraç etmeye başladı. Bu doğrudan ticaret bugüne kadar devam etti. 2007’de İran Ermenistan’a doğalgaz satmaya başladı. 2008’in sonundan itibaren Gürcistan, hidrogüçten üretilen elektriği buna uyumlu olan Ermenistan elektrik dağıtım ağı üzerinden İran’a ihraç etmeye başladı.

Devamı Derin Ekonomi Haziran 2018 sayısında …