Dünya yeni bir ucuz petrol dalgasıyla karşı karşıya. Arz fazlası ve küresel ekonomideki yavaşlama belirtileri; varil fiyatını 60 doların altına çekti. İran’a uygulanan yaptırımları etkisiyle yükselmesi beklenen fiyatın son iki ayda aşağı yönlü seyretmesi dikkat çekiyor. Bu durum ilk bakışta, ABD’nin İran ve Rusya’yı petrol gelirleri üzerinden sıkıştırma hamlesi olarak okunabilir. Yaptırım, İran’a uygulansa da riskinin bütün dünyayı etkilemesi kaçınılmaz.
ABD; Suudi Arabistan ile birlikte hareket ederek bu tedirginliği azaltmaya çalışıyor. Trump’ın Suudi Arabistan’ı bu işte manivela olarak kullanması sürdürülebilir görünmüyor. Trump da bunun farkında. Çin, Hindistan, Güney Kore, Japonya, İtalya Tayvan, Türkiye ve Yunanistan’ın söz konusu ambargodan geçici olarak muaf tutulması; ABD yönetiminin işi fazla zorlaştırmadan yol almak istediği görüntüsü veriyor.
Kantarın topuzu fazla kaçınca, “aşırı ucuz sancısı” da başladı. Eylül sonunda 82 doları aşan ham petrolün varil fiyatı, 60 doların altına kadar sarktı. İki aylık düşüş yüzde 25’i buldu. Aşağı yönlü seyrin devam edeceği beklentisi var. Önümüzdeki yıl varil fiyatın 35 dolara kadar düşebileceğini dillendirenlerin sayısı da az değil. 35 dolar senaryosundan bahseden Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina’nın endişesi şöyle: “Bunun gerçekleşmesi halinde, yaptırımların da etkisiyle Rus ekonomisi 2019’da resesyona girer.” Rusya; hesaplarını en olası senaryo olarak gördüğü 55 dolar/varile göre yapıyor. Üretimin kısılması için gözler; Petrol İhraç Eden Ülkeler Topluluğu (OPEC) üyesi ülkelerinin Viyana toplantısında olacak. Ancak yatırımcılar için arz ve talep dengesi gevşemiş durumda. Çünkü Suudiler; Trump’ın petrol fiyatlarının düşürülmesi yönündeki taleplerine itirazsız uyuyor.
Suudi Arabistan cephesinde ise işler çok daha karışık. Gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetinin Veliaht Prens Muhammed Bin Salman’a uzaması, Riyad’ı bu konuda Trump’a karşı tavizkar kılmaya yetiyor. Veliaht Prensi kurtarma telaşındaki Riyad yönetimi; arz fazlası nedeniyle fiyatların aşağı sarkmasının hesaplarını yapacak durumda değil. Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı konumundaki Arabistan, günlük petrol üretimini 10.7 milyon varilin üzerine çıkardı. Trump; Kaşıkçı cinayeti üzerinden sıkıştırdığı Riyad yönetiminin bu cömert tavrından hayli memnun. “Hel min mezid/daha yok mu?” modundaki Trump; Arabistan’a teşekkür ettiği tweette fiyatların daha aşağı gitmesi yönündeki beklentisini de gizlemiyor: “Thank you to Saudi Arabia. But let’s go lower. / Suudi Arabistan’a teşekkürler. Fiyatları daha da düşürelim.”

Devamı Derin Ekonomi Aralık 2018 sayısında …