HAYATIN HER ALANINI ETKILEYEN PARA; KÜRESEL VE TEKNOLOJIK GELIŞMELERLE BERABER FORM DEĞIŞTIRIYOR. ALTINDAN BANKNOTA, ORADAN ELEKTRONIK ORTAMDA ÜRETILEN PARA FORMLARINA GEÇERKEN, PARANIN GELECEĞI MERAK KONUSU. BUNUNLA BERABER ÜLKELER TICARET, SIYASET VE ILIŞKILERIN ROTASINI BELIRLEYEN PARALARININ GÜÇLENMESI IÇIN KIYASIYA BIR REKABET YARIŞINDALAR. PARA ARAÇKEN, AMAÇ OLUR HALE GELDI. NEDEN? ÇÜNKÜ CÜZDANIMIZDA VEYA BANKA ELEKTRONIK HESAPLARIMIZDA TUTTUĞUMUZ PARALARIN NEREDEYSE YÜZDE 85-90’I KÂR AMACI GÜDEN TICARI BANKALAR TARAFINDAN ÜRETILIP TEDAVÜLE ÇIKARILIYOR VE BU YASAYLA MERKEZ BANKALARINA VERILEN IMTIYAZLA ÇELIŞIYOR. BUNUNLA BERABER EĞER MEVCUT PARA DÜZENI DEĞIŞTIRILEBILIRSE, GELECEĞIN PARA DÜZENI DE ROTASINI BULMUŞ; BAĞIMSIZ VE MILLI PARA SISTEMI KURULMUŞ OLACAK. BU DURUMDA, YAPILACAK BIR KAÇ DÜZENLEME ILE, KAMU BORÇLARI RAHATÇA ÖDENEBILIR. GELECEKTE ULUSLARARASI PIYASALARDA HANGI PARA BIRIMI REZERV PARA OLARAK KULLANILACAK? ÖDEME SISTEMLERINDEKI DEĞIŞIMLER PARA DÜZENINI NASIL DEĞIŞTIRECEK? KRIPTO PARALAR ABD DOLARI’NIN GÜCÜNÜ KIRACAK MI? MEVCUT PARA SISTEMININ SONUNUNA MI GELINDI? GELECEĞIN PARA DÜZENI NASIL OLACAK? DÜNYA PARADAN KAYNAKLANAN SORUNLARDAN KURTULMANIN YOLUNU ARIYOR.
MEHMET ALİ DOĞAN
Hayatımızın her yerinde para var. İnsanoğlu geçmişten günümüze para kazanmak için çalışıyor ve para aracı ile hayatını idame ettirmekle kurulu bir yaşam içerisinde. Ancak doğal yollardan oluşmuş bir araç olmadığı için para, ödeme aracı olarak insanın yaşamını kolaylaştırdığı gibi, sıkıntılarının da kaynağı oldu. Para düzeni hâlâ istikrara kavuşmuş değil. Düşünün, sadece 1970’lerden sonra para düzenindeki istikrarsız nedeniyle 425 adet büyük finansal kriz oldu. Kimi yabancı para krizi, kimi borç krizi, kimi hisse senedi, kimi mortgage krizi. Ancak hepsinin temelinde de şişen bir piyasa, patlayan bir finans temelli bir balon var! İnsanlık paradan kaynaklı bu sorunların çözümü için son bir kaç asırdır, ciddi bir arayış içinde…
Para düzeninin istikrara kavuşması için kimi zaman savaşlar, kimi zaman siyasal dönüşümler, kimi zaman teknolojik gelişimler fırsat olarak değerlendirilmeye çalışılmış. Bugün özellikle blockchain teknolojisiyle, para düzeninin istikrara kavuşup kavuşmayacağı daha fazla konuşulmaya başlandı. Ancak blockchain teknolojisinin sonucunda üretilen kripto paralar, bugün için ödeme aracı olarak değil de daha çok yatırım aracı olarak kurgulanmış durumda. Bu da dijital paranın daha çok gidecek yolu olduğunu gösteriyor. Para formu ne olursa olsun; ister altın, ister kağıt, isterse de dijital, para gücünün kaynağı, paranın geleceğini şekillendirecek. Bu da para gücünü nereden alır sorusunu sorduruyor.
KAYDİ PARA İLE NAKTİ PARA ARASINDA DAĞLAR VAR!
Bir işin geçmiş öyküsü, geleceğinin de nasıl şekil alacağının işaretini veriyor. Ödeme aracı olan paranın formu; metal, kağıt, kart ve dijital para şeklinde evriliyor. Şekli ne olursa olsun esasta paranın gücü, yetkisi önemli. Kaynağına inildiğinde, paranın geleceğine de ipuçlarını veriyor. Nomisma – Bağımsız ve Milli Para Sistemi kitabının yazarı Dr. Artuğ Çetin, “Türkiye gündeminde çok yer tutmamasına rağmen dünyada uzun süredir tartışılan paranın geleceği ve demokratikleşmesi artık halihazırdaki para sisteminin sonuna geldiğimizin kanıtıdır” diyor.
“Geçmişte merkez bankaları yoktu, devletler, kraliyetler vardı. Bunlar altın sikke, gümüş sikke basarlar ve halka yayarlardı. Fakat ticaret o zamanlar da zordu. Siz o dönemde Milano’yla Roma arasında ticaret yapıyorsunuz. Elinizde bir çanta dolusu altın sikkeyi taşımak ve ticaret yapmak zorunda kalıyordunuz. Bu zordu ve riskliydi. Bunun üzerine Milano’daki bankacı dedi ki, gel bana ver altınları, ben sana bir banka notu vereyim. Banknot adı burada geliyor. O banknotunu götür sen Roma’daki bankaya ya da tüccara ver. Onlar banknot karşılığında benim burada altın tuttuğumu bilir, sen de alışveriş yapabilirsin. İster istemez altını güvenli yere koydular, karşılığında da banka notunu aldılar. Böylece ticaret hacimlendirilebildi yani arttırıldı. Fakat sonra bankacılar baktı ki kimse gelip altınları sormuyor. O zaman bastı banknotu ve isteyene kredi verdi. Ancak karşılığında altın yoktu. Bu yolla para hacmi genişledi genişledi, bir aşamada banka iflasları olmaya başladı. Çünkü banknot karşılığında altın talep edenler, istedikleri altınları alamadılar. Bunun üzerine merkez bankalarının kurulmasına karar verildi. Birçok ülkede sırasıyla merkez bankası kurdu. Merkez bankaları sadece meşru para üreten kurum şeklinde pozisyon aldılar. Onlar hem altın sikkeleri hem banka notlarını yani banknotları üreten tek meşru kurum oldular.” Ancak cüzdanlarda ya da banka elektronik hesaplarında tutulan paraların neredeyse yüzde 85-90’ı kar amacı güden ticari bankalar tarafından üretilip tedavüle çıkartılıyor. Yani varsayıldığı gibi merkez bankaları tarafından üretilip tedavüle çıkarılmıyor.
Devamı Z Raporu Dergisi Haziran 2019 sayısında…
