Çin dünyadaki “nadir element” talebinin yüzde 95’ini karşılıyor. Özellikle ileri teknoloji ürün üretiminin kritik girdilerinden olan bu elementlerin ihracına dönük kısıtlama çalışmalarına karşı ABD ve Batılı ülkeler çözüm arayışında
Ebru Çolak
Teknoloji çağının önemli ürünlerinin var olmasını sağlayan nadir toprak elementlerinin rezervini elinde bulunduran Çin, ileri teknoloji ürünlerini üreten ülkeleri kaygılandırıyor. Sanayiinin pek çok dalından yüksek teknoloji ürünlerine kadar birçok karmaşık ve gelişmiş ürünün üretiminde kullanılan bu metallerin dünya ticaretinde stratejik bir önemi bulunuyor. Dünya genelinde elektrikli otomobillerden akıllı telefonlara, lazer ışıklı aletlerden bilgisayarlara kadar sayısız ileri teknoloji ürünlerinde kullanılan elementler piyasalarda element savaşlarının kızışmasına sebep oluyor. Dünya’daki nadir element talebinin yüzde 95’ini karşılayan Çin, ihracata kısıtlama getirerek ABD ve Batılı ülkeleri sıkıntıya sokuyor. Çin, özellikle ABD’nin en büyük nadir metal üreticisi Molycorp’un 2002 yılında üretimlerine son vermesi ile zaman içerisinde sahip olduğu yüzde 95’lik pay ile nadir toprak elementleri üzerinde adeta bir süper güç haline geldi. Bununla beraber ABD tarafından da stratejik malzemeler arasında en üst sıralarda yer alan bu elementlerin arzında tek bir ülkenin bu pozisyonda olması teknolojik ürünler pazarında söz sahibi olan ABD ve Japonya gibi diğer ülkeleri çeşitli önlemler alma çabası içerisine girmelerine neden olmuş.
Petrol üretiminde, petrol ihraç eden ülkelere bağlı olan gelişmiş ülkeler teknoloji üretiminde kullanılan nadir elementlerin tedarikinde de Çin’e bağımlı. Zira üretimi Çin’in tekelinde olan bu nadir toprak elementleri, ileri teknoloji alanında üretim yapan sanayi şirketleri için vazgeçilmez nitelikte ve Çin dışında üretim yapan şirketler yüksek maliyetler nedeniyle üretimlerini Çin’e kaydırmak zorunda kalabilir. Neredeyse tüm ileri teknoloji aletlerinde kullanılan nadir toprak elementleri 17 elementten oluşan bir metal grubu olarak adlandırılıyor. 80’li yılların sonuna doğru ABD’nin hâkimiyetinde olan element çıkarma işlemi 90’lı yıllardan itibaren Çin’in hâkimiyetine girerek 2009’da ABD’de sessiz kriz olarak nitelenen bir dönemin yaşanmasına sebep olmuş. Çin’e olan element bağımlılığını istemeden de olsa sürdüren ABD, nadir elementler için özel çalışmalar yapmış ancak elde edilen metaller Çin’in elindeki gibi ağır metaller değil kullanım alanları oldukça kısıtlı olan hafif metallerdi
Devamı Derin Ekonomi Dergisi Temmuz 2016 sayısında…
