DÜNYANIN EN BÜYÜK VE EN ÖNEMLİ SORUNLARINDAN BİRİ, ADALETSİZ GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK. TEK BAŞINA EKONOMİK BİR MESELE OLMAKTAN ÇIKIP SOSYAL, HATTA SİYASİ BİR MESELEYE DÖNÜŞEN GELİR ADALETSİZLİĞİ, HER GEÇEN GÜN BİRAZ DAHA İÇİNDEN ÇIKILMAZ BİR HAL ALIYOR. GELİŞMİŞ ÜLKELERDE YAŞAYAN İNSANLARIN BÜYÜK ÇOĞUNLUĞU, HÜKÜMETLERİN TOPLUMSAL ADALETİ SAĞLAMAK ÜZERE DAHA FAZLA DEVREYE GİRMESİNİ, ZENGİNLER ÜZERİNDEKİ VERGİLERİ ARTIRMASINI İSTİYOR. İLGİNÇ BİR ŞEKİLDE BİZZAT BAZI ZENGİNLER BİLE BU ÇAĞRILARI DESTEKLİYOR. BU ARADA YENİ EKONOMİK KOŞULLARIN DAYATTIĞI YENİ VERGİLENDİRME VE MÜLKİYET BİÇİMLERİ TARTIŞILIYOR.
DUYGU BULKAN
Onlar dünyanın en zengin aileleri. Sayılar akıllara durgunluk veriyor: Dakikada 70 bin dolar, saatte 4 milyon dolar, günde 100 milyon dolar kazanıyorlar. Walmart Inc.’nin sahibi Walton ailesinin serveti Bloomberg’in geçen yıl yayımladığı dünyanın en zengin aileleri sıralamasından bu yana işte bu hızla büyüyor. Siz okumaya başladığınızdan bu yana bu hızla ailenin serveti yaklaşık 23 bin dolar (yaklaşık 126 bin TL) artmış olmalı. ABD’deki yeni bir Walmart çalışanıysa, saatte en az 11 dolardan (yaklaşık 61 lira), şu ana kadar yaklaşık 6 sent (30 kuruş) kazandı.
Walton’ların serveti Haziran 2018’de dünyanın en zengin aileleri sıralamasında zirveye çıktığı günden bu yana 39 milyar dolar (yaklaşık 218 milyar TL) daha artarak 191 milyar dolara (yaklaşık 1 trilyon) ulaştı. Dünyanın birçok yerinde durum bu şekilde. Dünyanın en zengin yüzde 1’i, yani serveti 1 milyon dolardan fazla olanlar, dünyanın servetinin yüzde 45’ine sahipler. Bugün ABD’nin en zengin yüzde 0,1’i 1929’dan bu yana herhangi bir dönemdekinden daha fazla serveti kontrol ediyor, ancak Asya ve Avrupa’daki muadilleri de varlıklarını artırmaya devam ediyor. Dünya çapında, en zengin 25 aile geçen yıla nazaran yüzde 24 artışla toplamda yaklaşık 1,4 trilyon dolarlık (yaklaşık 7,8 trilyon TL) bir serveti kontrol ediyor.
Bazı eleştirmenlere göre bu rakamlar kapitalizmin onarılması gerektiğinin bir kanıtı. Eşitsizlik dünyanın her yerinde patlamaya hazır bir siyasi mesele haline geldi. Bu yıl göze çarpan bir yeni isimse Suudi kraliyet ailesi. Suud Hanedanı’nın serveti, kraliyet ailesi mensuplarının son 50 yılda kralın idari ofisi Kraliyet Divanı’ndan aldığı toplam ödemeler üzerinden hesaplandığında, 100 milyar dolar (yaklaşık 559 milyar TL) değerinde. Suudi ekonomisinin temelini oluşturan petrol devi Suudi Aramco dünyanın en karlı şirketi. Krallık, şirkete 2 trilyon dolar (yaklaşık 11 trilyon TL) değer biçerek halka açmayı umuyor.
Onlarca yılın ve bazen yüzyılların varlık ve hisse birikimine dayanan servetler, bir ailenin elinde tuttuklarının gerçek boyutunu örtebilir. Örneğin Rothschild ya da Rockefeller ailelerinin net serveti değer biçmek açısından fazla dağınık.
Diğer büyük kazananlar arasında moda evi Chanel ve İtalya’nın Nutella ve Tic Tac markalarının sahibi Ferrero gibi aileler bulunuyor. Hindistan’da Ambani ailesinin servetiyse 7 milyar dolardan (yaklaşık 39 milyar TL) 50 milyar dolara (yaklaşık 279 milyar TL) yükseldi. Geçen yıla kıyasla dünyanın en zengin 25 ailesinin toplamda 250 milyar dolar (yaklaşık 1,4 trilyon TL) daha fazla serveti var.
SÜPER ZENGİNDEN SÜPER ZENGİNLERE ELEŞTİRİ
Dünyanın süper zenginlerinden birisi olan Bill Gates, yüksek gelire sahip olanlar için “daha gelişmiş” bir vergilendirmeyi desteklediğini ancak vergilendirmede servet yerine sadece gelire odaklanılmasının yanlış olduğunu söylüyor. Gates, süper zenginlerin servetlerinin çoğunu gelir yerine varlıklara bağlama eğiliminde olduğuna dikkat çekiyor. Hal böyle olunca da süper zenginler gelir getirici işler yerine, rant sağlayan varlıklarla daha da zengin olurken, gelir üzerinden vergilendirildiklerinde ortaya çok ciddi bir adaletsizlik çıkıyor. Zira gelir üzerinden yapılan vergilendirme neticesinde süper zenginler aslında ödemeleri gerekenden çok daha az miktarda bir vergi ödüyor.
Devamı Z Raporu Dergisi Kasım 2019 sayısında…
