14 Şubat günü Hindistan kontrolündeki Cemmu Keşmir bölgesine yapılan ve 40 Hint askerinin ölümüne neden olan bombalı saldırı, alt kıtadaki fay hatlarını yeniden hareketlendirdi. Hindistan’ın savaş uçakları ile Pakistan hava sahasını ve topraklarını hedef alması, iki nükleer gücü savaşın eşiğine getirirken, bölgedeki statükonun ve angajman kurallarının da değiştiğini göstermiş oldu. Tarih bir kez daha Afganistan ve Keşmir üzerinden, yeni küresel gücü belirlemeye hazırlanıyor.
Sernur Yassıkaya
Afganistan, Pakistan, Hindistan üçgeni, Orta Asya hakimiyeti için ‘Büyük Oyun’un kurulduğu coğrafyayı işaret eder. 19. yüzyılda, Büyük Britanya İmparatorluğu ile Rus Çarlığı’nın mücadeleye giriştiği coğrafyada, her yüzyıl aynı oyunun farklı bir versiyonu sahneleniyor. 20. yüzyılda oyunun adı ABD, Sovyetler Birliği’ne karşı idi. 21. yüzyılda ise ABD ile Çin’in aynı coğrafyada karşılaşması artık kaçınılmaz. Başrol oyuncuları döneme göre değişirken, yardımcı aktörlerde de herhangi bir değişiklik yaşanmış değil. 1893 yılında Hindistan Sömürge Yönetimi Dışişleri Bakanı Sir Mortimer Durand tarafından Afganistan-Pakistan sınırını belirleyen ‘Durand Çizgisi’nin çekilmesiyle bölgedeki sorunların temeli atılmış oldu. Esas mesele ise İngiltere’nin 3 Haziran 1947’de bölgeden tamamen çekileceğini ilan etmesiyle ortaya çıktı. İngiltere’nin çekilmesi beraberinde Hint alt kıtasında siyasi depremlere ve bölünmelere sebep oldu. Alt kıta önce Pakistan ve Hindistan olarak ikiye, sonra da 1971 yılında Bangladeş’in ortaya çıkmasıyla üçe bölündü.
KEŞMİR FAY HATTI
Bu tektonik siyasi bölünmenin Pakistan ve Hindistan arasında hâlâ kanamakta olan yarası ise Keşmir meselesi olarak bilinmekte. 1947’deki bölünme sonrası nüfusun çoğunluğu Müslüman olan Keşmir’in halkı Pakistan ile birleşmek istese de, yönetimin Hindistan ile birleşme kararı olması sonucu bölgede bugüne kadar devam eden çatışmaların da fitili ateşlendi. Keşmir Vadisi kuzeybatıdan güneybatıya doğru 135 km uzunluğunda. Yüzölçümü 222.236 kilometrekare olan bölgenin kuzeybatı kısmı Azad Keşmir (yüz ölçümü 78.932 kilometre kare) Pakistan tarafından yönetiliyor. Doğuda yer alan Cammu ve Keşmir (yüz ölçümü 100.569 kilometrekare) eyaleti ise Hindistan idaresinde bulunuyor. Keşmir, sadece stratejik konumu ile değil, verimli tarım arazileri ve yeraltı zenginlikleri ile de hem Pakistan hem de Hindistan için vazgeçilmez özelliklere sahiptir. Keşmir’de iki ülke haricinde bir başka belirleyici aktör daha bulunmakta. Bu aktör de bölgenin yüzde 20’sini kontrol eden Çin’den başkası değil. Kısacası Keşmir bölgesi, aslında Orta Asya’da 21. yüzyılda oynanmaya başlayan ‘Yeni Büyük Oyun’un mikro ölçekte sahnelenmesinden başka bir şey değil. Ve burada fitilin ateşlenmesi, tüm bölgeyi saracak bir yangına kolayca sebep olabilir.
Devamı Derin Ekonomi Dergisi Nisan 2019 sayısında…
