RUSYA-UKRAYNA KRİZİ NEDENİYLE AVRUPA’DA YAŞANAN DOĞALGAZ KRİZİ SADECE HANELERDE DEĞİL; ÜRETİM VE TEDARİK ZİNCİRİNDE DE BELİRSİZLİĞE NEDEN OLUYOR. KITA GENELİNDE TÜKETİMİN KISILMASINA YÖNELİK TEDBİRLER BİRBİRİ ARDINA AÇIKLANMAYA DEVAM EDERKEN, SANAYİ TESİSLERİ İÇİN GEÇERLİ OLACAK BENZERİ TEDBİRLER ÜRETİCİLERI, GAZ SORUNU OLMAYAN ÜLKELERE YÖNLENDİRİYOR. YAKIN COĞRAFYALARDAKİ FİRMALAR İLE İŞBİRLİĞİ VE ÜRETİMİN BİR BÖLÜMÜNÜN BURALARA KAYDIRILMASI MUHTEMEL SENARYOLAR ARASINDA YER ALIYOR. BU KONUDA TÜRKİYE İSE GEREK LOJİSTİK GEREKSE KALİTELİ ÜRETİM AĞI İLE ÖN PLANA ÇIKIYOR.
KADRİYE N. TUNÇSİPER & O. ORHUN ÜNAL
Avrupa’nın en uzun ve zorlu kışı yaklaşırken, sanayi kuruluşları artan enerji maliyetleri ve kısıtlamalarının baskısı ile karşı karşıya. Firmalar artan sorunlarla başa çıkmanın yanı sıra sanayi tesislerinde üretimin durmaması için farklı alternatiflere yöneliyor. Enerji maliyetlerinin yüksek olması, farklı sektörlerde yavaşlama ya da üretimin durması riskini beraberinde getirirken, bazı kritik alanlarda Avrupalı firmalar Türkiye’nin kapısını çalmaya hazırlanıyor.
Avrupa’nın başat gücü Almanya’da ağır sanayi, ülkenin gaz tüketiminin yüzde 37’sini tüketirken, birçok büyük şirket gazın kesilmesi halinde ekonominin alt üst olacağı uyarısında bulunuyor. Yüksek enerji fiyatları nedeniyle üretimini sınırlandıran sektörler, işçileri süresiz olarak izne çıkmaya zorluyor. Ciddi resesyon krizinin baş gösterdiği Euro bölgesinde, sanayi üretimi temmuz ayında bir yıl önceye göre yüzde 2,3 düşüş gösterdi. Bu gelişmelere, Rusya Ukrayna Savaşı’nın belirsizliği de eklenince Avrupa ekonomisi üzerindeki kara bulutların kısa sürede dağılmayacağı ortaya çıkıyor. Kıta genelinde üretimi şimdiden sekteye uğrayan sektörlerin başında ise gübre, seracılık, alüminyum, çinko ve cam geliyor.
GÜBRE YOKSA TARIM DA YOK
Hızla yükselen gaz fiyatları, şimdiden Avrupa gübre üretiminin azalmasına ve birçok üreticinin kapanmasına yol açtı. Dünyanın en büyük üreticisi durumunda olan Norveç merkezli Yara şirketi üretimi yarı yarıya kısarken, Avrupa’nın diğer bölgelerinden de benzer haberler gelmeye devam ediyor. Hem önemli bir hammadde hem de bir güç kaynağı olarak gübre üretiminde, hayati bir role sahip olan doğalgazda, fiyat artışı kaynaklı maliyetler nedeniyle üretim kapasitesinin üçte ikisi durmuş durumda. Gıda güvenliği açısından hayati öneme sahip olan gübre üretimindeki sıkıntı, Avrupa üreticilerinin rekabet edebilirliğini baltaladığı gibi gıda kıtlığı riskini de beraberinde getiriyor. Avrupa’da seralar da yüksek enerji maliyeti ve doğalgaz kesintileri nedeniyle üretim yapamayacak hale gelirken, Avrupalı seracılar Türkiye’de üreticiler ile sözleşmeli tarım yapmak üzere temaslara başladı.
CAM ÜRETİMİ DURMA NOKTASINDA
Rusya’nın gazı tamamen kısması durumunda, yoğun doğalgaz kullanımı olan cam üretiminin durması da mümkün. Pencere, bilgisayar ekranı, züccaciye, akıllı telefon ya da içecekler gibi akla gelebilecek her alanda kullanılan camın üretiminde kıtlık, tedarik zinciri kesintisi ortaya çıkarabilir. Ayrıca cam üretimi için kullanılan fırınların kapatılması, erimiş camın katılaşması ve makinelerin bir daha kullanılamaz hale gelmesi anlamına geliyor.
Avrupa’da büyük cam üreticileri, üretimlerinin bir kısmını gaz fiyatlarının daha düşük olduğu bölgelere aktarmayı düşünürken, büyük bir Alman cam üreticisi olan Schott AG, Türkiye’de yeni bir fabrikaya 40 milyon dolar yatırım yaptığını duyurdu. Kıta genelinde çelik, alüminyum, kâğıt gibi sektörler de kış gelmeden doğalgaz kıtlığı ve fiyat artışları nedeniyle zor günler geçiriyor. Avrupa’nın en büyük çelik üreticisi Arcelor Mittal ve alüminyum ürünleri üreticisi olan Alcoa, üretimi yavaşlatırken, Hollanda’da, dünyanın en büyük çinko üreticisi olan Nyrstar, bir sonraki duyuruya kadar üretimi durdurdu. Almanya’nın en büyük kâğıt üreticilerinden biri olan Hakle ise tarihi bir enerji krizi nedeniyle iflas ettiğini açıkladı. Ambalaj şirketi DS Smith’in CEO’su Miles Roberts ise işletmelerin bu kış enerjinin karneye bağlanması için hazırlanması gerektiğini söyledi.
İSTİKAMET TÜRKİYE
Avrupa’da enerji kısıtı nedeniyle üretimde ortaya çıkan darboğaz nedeniyle öne çıkan ülkelerin başında ise Türkiye geliyor. Enerji fiyatlarındaki artışa rağmen enerji tedarikinde daha iyi güvenceli erişim kaynaklarına sahip olan Türkiye, hem üretim hem de ihracat anlamında can simidi haline geldi.
Avrupa’daki enerji krizinin tüm dünyaya fatura çıkaracağını belirten İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, bunun bölgede talep daralması ve enflasyon boyutunda küresel ekonomi adına önemli riskler barındırdığını söylüyor. Türkiye’nin stratejik ülke konumunun önemli olduğunun altını çizen Avdagiç, kısa vadede Avrupa’daki tedarik sıkıntısı ve yüksek fiyatlar nedeniyle Türkiye’ye yönelecek üretim talebi açısından avantajların olduğunu belirtiyor. Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Aydın enerji tedarikindeki kesintiler ve maliyetlerin artması dolayısıyla Avrupa’daki birçok üretici firmanın başka pazarlara yöneldiğini belirtiyor. Avrupa’da enerji maliyet artışının yüzde 30’lar seviyesinde olması dolayısıyla enerji kullanımının yüksek olduğu kimya, demir-çelik, kâğıt, cam, gübre, alüminyum, çinko, seramik, ambalaj, makine, geri dönüşüm, gibi sektörlerde sıkıntılar yaşanacağına vurgu yapan Aydın, bu konuda haberlerin şimdiden geldiğini belirtiyor. 1970’den bugüne alüminyum üretiminin en düşük seviyelere gerilediğini söyleyen Aydın’a göre Avrupalı üreticiler marka ve pazar yerlerini korumak için fason üretim yeri arıyorlar ve bunun için de yegâne tercihleri Türkiye oluyor.
Devamı Z Raporu Dergisi Ekim 2022 sayısında…
