UKRAYNA’NIN İŞGALİYLE BAŞLAYAN GERGİNLİK RUSYA VE BATILI ÜLKELER ARASINDA BİR RUS RULETİNE DÖNÜŞTÜ. BU RULETTE BATILI ÜLKELERİN SİLAHIYSA EKONOMİK YASAKLAR OLDU. 7 BİNDEN FAZLA EKONOMİK KURŞUNA MARUZ KALAN RUSYA, TARİH BOYU EN ÇOK KISITLAMA UYGULANAN ÜLKE KONUMUNDA.
NİRAN YAŞAR
Dünyanın en büyük 11. ekonomisi olan ve yıllık 400 milyar dolar ihracat geliri bulunan Rusya, küresel finans sistemine entegre olmuş bir ülke. İhracat gelirinin en önemli kalemi ise yakıt ve enerji. Güçlü ve dünyaya entegre olmuş bir ülkeye yaptırımlar ne derece zarar verir bilinmez ama yaptırımların faturası sadece Rusya’ya çıkmıyor, tüm dünya bu faturayı ödemeye başladı. Küresel yaptırımları izleme veri tabanı Castellum.ai’nin verilerine göre yıllardır en yüksek yaptırım sayısına sahip olan ülke İran iken, yeni rekor Rusya’da. 7 binden fazla yaptırıma maruz kalan Rusya’ya 23 Mart’a kadar en fazla yaptırım uygulayan ülkeyse 1,244 yasakla ABD oldu. AB ülkeleri yasaklarda ortak karar alırken, İsviçre, Japonya gibi birçok ülke de AB ile aynı yaptırımları uygulayacağını açıkladı. Böylelikle yaptırımların nabzını hızlandıran, ABD ve AB kararları oldu.
SWIFT YASAĞI GERÇEK OLDU
Küresel finans sisteminde en güvenilir ağ olarak kabul edilen SWIFT, günümüzde uygulanan en etkili yaptırımların başında geliyor. Çünkü bir ülkenin SWIFT’ten çıkarılması, ülkenin finans kuruluşlarının başka bir ülkeye para göndermesini neredeyse imkansız hale getiriyor. Tam da bu noktada, Ukrayna’da insan haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle, Rusya’nın yedi bankası SWIFT’ten çıkarıldı. AB, ABD, Japonya, Kanada gibi birçok ülke tarafından uygulanan bu yasakta, listede yer alan bankalar sırasıyla; VTB, Bank Otkritie, Novikombank, Promsvyazbank, Rossiya Bank, Sovcombank oldu. Rusya’nın en büyük bankası Sberbank’ı ise aralarından yalnızca ABD bu listeye dahil etti. AB ülkeleri hala Rusya’dan petrol ve doğal gaz satın aldığından, işlem yaptığı büyük bankaları süreç dışı bıraktı. Yine de yadsınamaz bir gerçek şu ki, Rusya’nın sınır ötesi işlem yapabilmesi kısıtlandı. Dolar cinsinden petrol ve gaz ihracatı yapan Rus şirketleri bu yaptırımdan büyük darbe aldı.
ABD, Kanada, AB ülkeleri Rusya Merkez Bankası ile tüm işlemleri yasakladı. Yasaklara ulusal servet fonu ile işlemleri de ekleyen ülkeler, Rus devletine ait kuruluşların hisse senetlerini AB borsalarından ihraç etti. Böylelikle savaşın faturası Rus şirketlerindeki değer kayıplarıyla sonuçlandı.
Savaşın faturasını ekonomik kısıtlamalarla ödeyen Rusya’ya sarsıcı bir yaptırım yine ABD tarafından geldi. Rusya’nın artık Batılı ülkelerden borçalamayacağını açıklayan ABD başkanı Biden, dünya ekonomisinden izole edilen bir Rusya için çabalıyor. Ülkeler küresel ekonomi tarafından kabul görmüş IMF gibi kuruluşlardan borçlanabilirken, Rusya sistem dışı kaldı.
En güçlü ekonomik bariyerlerden biri de Rusya’nın Doğrudan Yatırım Fonu varlıklarının dondurulması ve projelerine yatırımın yasaklanması oldu. AB ülkeleri ve ABD tarafından uygulanan bu yaptırımla yatırımcılar Rusya’dan ayrılıyor. Ülkeden hızlı sıcak para çıkışına maruz kalan Rusya’nın, artık yatırım cazibesi sunması imkansız hale geldi. Konuyla ilgili ünlü yatırımcı Mark Mobius ise verdiği bir demeçte, Türkiye’nin bu süreçten yararlanarak yatırımcıların yeni rotası haline geleceğini söyledi.
Yaptırımlar zinciri devam ederken, ABD 8 Mart’ta bu zincire yeni bir halka daha ekledi. Biden, Rusya’dan tüm enerji ithalatının yasaklandığını duyurdu. Fakat zaten ABD’nin gaz ithalatında Rusya’nın payı yüzde 8 gibi düşük bir oran. İngiltere de bu kısıtlamaya katılarak 2022 yılı sonuna kadar Rus petrol ve petrol ürünlerini aşamalı olarak yasaklayacağını açıkladı. İngiltere hükümetinin yaptığı açıklamada yasakladığı ürünlerde Rusya payının yüzde 30 olduğu kaydedildi. Rusya Avrupa ülkelerinin doğal gaz ithalatının ise yüzde 40’ını oluşturduğu için enerji sektöründe yaptırımlardan muaf tutuluyor. Uluslararası Enerji Ajansı 4 Mart’ta AB ülkelerinin en azından Rusya’ya bağımlılığı azaltacağı yollarla ilgili bir rapor hazırladı. Yaptırımlar silsilesine eklenen raporun ardından, AB Rus gazına bağımlılığı azaltmayı hedefliyor. Bu hedef doğrultusunda ilk adımı Almanya attı ve Avrupa’daki 26 milyon hanehalkına doğal gaz sağlaması planlanan Kuzey Akım 2 hattını durdurdu.
11 Mart 2022’de ABD, Almanya, İngiltere, Kanada, Fransa, İtalya ve Japonya’dan oluşan G7 ülkelerinin liderleri, Rusya’ya uygulanacak yeni ekonomik müeyyidelere ilişkin ortak açıklama yaptı. Açıklamada Rusya’nın ‘en çok kayrılan ülke’ statüsünden çıkarılacağı yer aldı. Bunun sonucunda Rusya, Dünya Ticaret Örgütü(DTÖ) üyesi olmanın avantajlarından yararlanamayacak. DTÖ tarafından belirtilen en çok kayrılan ülke ilkesi, örgüte üye ülkelerin ticaret partnerleri arasında ayrım yapmamasını zorunlu kılıyor. İlkenin içinde, ticareti teşvik edici düşük gümrük tarifeleri uygulanması gibi maddeler yer alırken, Rusya’ya getirilen kısıtlamalarla DTÖ maddeleri görmezden geliniyor.
Devamı Z Raporu Dergisi Nisan 2022 sayısında…
