2018’DE DORUK NOKTASINA ULAŞAN ABD-ÇİN TİCARET SAVAŞI, PANDEMİ SONRASI AÇILAN ÇİN’İN KAPASİTE FAZLASI NEDENİYLE YENİ BİR SAFHAYA EVRİLDİ. BUGÜNE KADAR ÇİN İLE EKONOMİK ANLAMDA KARŞI KARŞIYA GELMEK İSTEMEYEN AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÇİN’E İLAVE GÜMRÜK TARİFELERİ UYGULAMAK İSTEMESİ İLE TİCARET SAVAŞLARINDA YENİ BİR CEPHE DAHA AÇILIRKEN, ÇİN İLE İLİŞKİLERİNİ GELİŞTİREN RUSYA’YA KARŞI YENİ YAPTIRIMLAR DA GÜNDEMDE.
KADRİYE TUNÇSİPER
Pandemide kapanan Çin, dünya ekonomisine güvenli tedarik zincirinin önemini bir kere daha hatırlatırken, ülkeler özellikle stratejik sektörlerde yerli sanayilerini korumaya aldı. Sıfır vaka politikası nedeniyle en son açılan ülke olan Çin’in kapasite fazlası vererek üretimini dünyaya yaymak istemesi ise 2024’ün en önemli gündemi haline geldi.
Çin 2023 itibariyle 173 ekonomiye karşı ticaret fazlası verirken, yalnızca 50 ekonomiye açık veriyor. ABD her fırsatta Çin’in ağır sanayisini sübvanse etmek yerine yurt içi tüketici talebini desteklemesi gerektiğini açıklarken, Çin’in kapasite fazlası ile dünya ekonomisine ambargo koyması Japonya ve Avrupa Birliği tarafından da tepki çekiyor.
Çin’in 2000’li yılların başında uygulamaya başladığı ihracat politikası sayesinde dünya mal ihracatındaki payı, pandemi yıllarındaki düşüş dışında sürekli olarak artış gösterirken, Asya devi 2023’te 2017’ye göre iki kat artışla 828 milyar dolar ticaret fazlası verdi.
Emlak krizi nedeniyle tüketici talebindeki daralmayı dış ticaret ile aşmak isteyen Çin’e karşı ülkeler ise birbiri ardına gümrük vergisi artışına gidiyor. Son olarak Türkiye de 7 Temmuz’dan itibaren geçerli olacak şekilde Çin’den ithal edilen binek araçlara yüzde 40 gümrük vergisi uygulama kararı aldı.
YEŞİL TEKNOLOJİ SAVAŞLARI
2024 itibariyle ticaret savaşlarını yeniden gündeme getiren olay ise Biden yönetiminin Mayıs ayı içerisinde ABD’li üreticileri ucuz ithalattan korumak amacıyla bir önlem paketi açıklaması oldu. Böylece ABD, Çin’den ithal elektrikli araçlara yönelik ithalat vergilerini yüzde 25’ten yüzde 100’e çıkardı. Çin’den gelecek bataryaları da kapsayacak karara göre 1 Ocak 2026’dan itibaren batarya ithalat vergisi yüzde 7,5’tan yüzde 25’e çıkacak.
Tüm bunlarla beraber çelik ve alüminyum, elektrikli araçlar, bataryalar ve tıbbi malzemeler gibi alanlarda Çin’den gelecek stratejik ürünlere yüzde 25 ila yüzde 100 oranında ek gümrük vergisi kararının yakın gelecekte ekonomik anlamda çok etkili olmayacağı tahmin ediliyor. Buna göre ABD, değeri 300 milyar doları aşan Çin ürünlerinde mevcut tarifeleri korurken, değeri 18 milyar dolar olan ürünlerde ek vergilendirmeye gitmiş oldu.
HEDEF DÜŞÜK KARBON TEKNOLOJİLERİNDE ÇİN’DEN AYRILMAK
2018’de Çin-ABD ticaret savaşında Washington yönetimi, Çin’in ihraç ettiği 4 ürüne yüzde 10 ila yüzde 25 oranında değişen tarifeler uyguladı. Bu tarifeler yürürlükte kalmaya devam ederken, ABD’nin Çin’den ithalatında ortalama tarife oranı yüzde 19 seviyesinde bulunuyor. ABD’nin son tarife hamlesi ise stratejik olarak kilit endüstri olan temiz enerji ve yarı iletkenleri hedef alıyor. ABD’nin Çin’den yaptığı toplam ithalatın yüzde 4,2’sini etkileyecek olmasına rağmen ABD bazı düşük karbonlu teknolojilerde Çin’in tedarik zincirinden ayrılmayı hedefliyor.
Çin’den ABD’ye ihraç edilen batarya ve elektrikli araçların Çin’in toplam ihracatındaki payı oldukça düşük. Örneğin 2023’te Çin’in ABD’ye güneş pili ihracatı 3.3 milyon dolar olarak gerçekleşti ve bu miktar Çin’in toplam güneş pili ihracatının sadece yüzde 0,1’ine tekabül ediyor. ABD’nin bu ürünlerde Çin’den ithalatının düşük olması ve bazı tarife artışlarının 2 yıl içerisinde kademeli olarak yapılacak olması nedeniyle de enflasyon üzerinde baskı oluşturmayacağı tahmin ediliyor.
ABD’nin son hamlesinin 2050’de dünyanın en büyük ekonomisi olması beklenen Çin’i bloke etmek amacını taşıdığını belirten İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Ermağan, otomotiv sektöründe Çin’in, sonradan gelerek gerek Avrupalı gerekse ABD’li rakiplerinin önüne geçerek onlara küresel bir tehdit oluşturduğunu belirtiyor.
“Çin ile hummalı bir ticaret savaşına giren kovboylar, yanına Avrupa Birliği ülkelerini de alarak, Ejderha’yı durdurabilmek için bütün el frenlerini çekmeyi istiyor. Otomotiv sektöründe bu ticaret savaşları ülkeleri ve dünyayı nereye götürür? Biz her iki blokta da – özellikle ABD, Çin özelinde – çeşitli kazanım ve kaybedişleri göreceğiz” şeklinde konuşan Ermağan, ülkelere hem sert güç ile hem kültürel güç ile ulaşabilen ülkenin daha avantajlı olacağını ifade ediyor. Çin Ticaret Derneği Genel Başkanı Barış Ariç ise Çin’in ucuz elektrikli araçlar konusunda pazarı domine etmesi karşısında ABD’nin kısıtlamalar getirmesinin bir nedeninin de güvenlik endişesi nedeniyle ortaya çıktığını belirtiyor.
“Günümüzdeki üretilen elektrikli araçlar sadece bir araba değil, aynı zamanda akıllı cihaz konumunda. Yani bizim yaptığımız her şeyi kaydeden ve takip eden cihazlar. Böyle altyapıya sahip bu araçlar ülkelerde güvenlik riski ya da endişesi yaratıyor” diyen Ariç, ABD’nin bu gerekçeleri de dikkate alarak bu kısıtlamalara başvurduğunu iddia ediyor.
TİCARET SAVAŞLARININ YENİ CEPHESİ: AVRUPA BİRLİĞİ
ABD’nin her fırsatta Çin’e yönelik söylemlerine karşı temkinli yaklaşan ve şimdiye kadar ticaret savaşının dışında kalan Avrupa Birliği (AB) ise bu politikasını değiştirme sinyalleri veriyor. Özellikle Çin karşısında 300 milyar euro ticaret açığı veren Avrupa Birliği, bu açığı azaltmak için Çin ile ticaret savaşına girişebilir.
Avrupa Komisyonu halen Çin’in elektrikli araçlara yönelik sübvansiyonu konusuna bu araçların ithalatına kendi vergilerini uygulama amacıyla bir soruşturma yürütüyor. Bu soruşturma ardından AB’nin Çin’den ithal edilecek elektrikli araçlara yönelik gümrük vergisinde yüzde 20 ila 30 artış kararı alması bekleniyor. AB’nin Çin’e karşı hamlesi, Çin’in kısasa kısas tepkisi vermesine neden olurken, Çinli yetkililer özellikle havacılık ve tarım ihracatını hedef alabileceklerini açıkladı.
Devamı Z Raporu Dergisi Temmuz 2024 sayısında…
