Massachusetts Institute of Technology (MIT) Profesörü Daron Acemoğlu, politik ekonomi alanına yaptığı katkılar, özellikle de kurumlar ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişki üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir iktisatçıdır. Acemoğlu’nun Nobel İktisat Ödülüne layık görülmesi, sadece başarılı akademik araştırmalarının değil, aynı zamanda kurumların gücü ile ulusların refahı arasındaki güçlü bağlantıyı öne çıkarmasının da bir sonucudur.

Ancak iktisadi kalkınma konusu öyle kolay çözülecek bir mesele değildir.

KURUMLAR VE İKTİSADİ GELİŞİM

Ekonomik kalkınmada kurumların, hukukun ve mülkiyet haklarının önemi yeni bir fikir değildir. İktisadi kalkınmada kurumlar ve devletin rolünü ilk tartışan düşünür, bugün iktisat, tarih ve sosyoloji olarak adlandırılan bilimlerin kurucusu olan İbn Haldun’du. İbn Haldun, iktisadi başarının (“yükseliş”) de denebilir kurumların niteliği (kalitesi), mülkiyet hakları ve iş bölümü ile doğru orantılı olduğunu yazmıştı. İbn Haldun, medeniyetlerin yükselişinde ve çöküşünde yönetimin ve sosyal uyumun rolünü tartıştı. Haldun’un ufuk açıcı eseri Mukaddime, güçlü yönetim ve adil kurumların ekonomik refah için ne kadar önemli olduğunu, yolsuzluk ve despotizmin ise toplumsal gerilemeye yol açtığını vurgulamıştır. Kurumların iktisat tarihindeki yeri üzerindeki çalışmalarıyla Acemoğlu’ndan daha önceleri öne çıkan Prof. Douglas North 1993 yılında Nobel Ödülü kazanmıştı. Prof. North, etkin hukuk sistemleri, mülkiyet hakları ve siyasi istikrar olmadan toplumların sürdürülebilir ekonomik büyüme sağlamasının neredeyse imkansız olduğu sonucuna ulaşmıştı.

Devamı Z Raporu Kasım 2024 sayısında…