Türkmenistan ve Azerbaycan arasındaki Trans-Hazar Gaz Boru Hattı (TCGP) lehine diplomasi tüm cephelerde ivme kazanıyor. Açık açık ifade etmeseler de, hem Rus hem de Amerikalı diplomatlar bunun olumlu bir gelişme olduğu konusunda hemfikirler. Öyle ki, geçen hafta ABD’nin Gürcistan’a atadığı yeni büyükelçi (ve eski Azerbaycan büyükelçisi) Ross Wilson yaptığı açıklamada, “Azerbaycan ve Gürcistan tarafından ortaklaşa yürütülen ulaştırma projeleri, bölgenin kalkınmasının yanı sıra, Avrupa’nın enerji güvenliği ve Avrupa ile Asya’nın entegrasyonu için de önem arz etmektedir,” dedi. Söz konusu ulaştırma projeleri Güney Kafkasya Boru Hattı (SCP) ve Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı’nın (TANAP) yanı sıra, TCGP’yi de kapsamaktadır.
Rusya ile Türkmenistan arasında yeni gaz satışları konusundaki görüşmeler Türkmenistan’ın geniş kapsamlı ve büyük ölçekli anlaşmalar konusundaki ısrarına karşılık Rusya’nın yalnızca küçük miktarlarda ve kısa vadeli sözleşmeleri müzakere etme arzusundan dolayı akamete uğramış olsa da, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkmenistan’ın Hazar bölgesinin tamamını kapsayan ekonomik işbirliği zirvesine yönelik girişimine sıcak bakıyor. Zirvenin Ağustos ayında Türkmenbaşı limanında yapılması planlanıyor.
Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurbankulu Berdimuhammedov zirveye yönelik bu önerisini 20 yıldan fazla süren müzakereler sonucunda geçtiğimiz Ağustos’ta Kazakistan’ın Aktav şehrinde Hazar Denizi’nin Yasal Statüsü Konvansiyonu’nun imzalandığı toplantı sırasında dile getirmişti. (Sözleşmenin uygulanmasına dair ilk toplantının Şubat ayında Bakü’de yapılacağı açıklandı.)
6 Şubat’ta bölgeyi ziyaret eden Lavrov, “Ekonomik bir forum oluşturma girişimini tam olarak destekliyoruz. Bu yenilikçi bir yaklaşımdır. Türkmenistan, Hazar Denizi’nde yasal çerçeveyi güçlendirmenin ana öncülerinden biridir,” dedi.
Hazar Denizi’ndeki durum son birkaç yılda değişti. Zira, Türkmenistan ve Kazakistan’da Çin etkisi artarken, İran etkisi azalmadı. Öte yandan, Özbek Devlet Başkanı İslam Kerimov’un Eylül 2016’da ölmesiyle birlikte, Özbekistan kendini istikrarsız bir jeopolitik ortamda buldu.
Bu yüzden Rusya, her zaman arka bahçelerinden biri olarak gördüğü bölgedeki bu etkileri dengelemeye çalışıyor. Aslında, bu etkileri dengeleme amacı Rusya’nın Avrupa’nın bölgedeki varlığını bile memnuniyetle karşılamasının sebeplerinden biri. Bununla birlikte, Moskova, Türkmenistan’ın güvenliği için garantör olmayı teklif ediyor. Ancak bu, Türkmenistan’ın bağlantısızlık doktrininden dolayı hassas bir konudur. Rusya’nın Türkmenistan’ın sadakatini herhangi bir resmi şekilde satın alması çok pahalıya mal olacak ve dolayısıyla bağlantısız Türkmenistan için güvenliğin maliyeti yüksek olacaktır. Ülke bir yandan da faizsiz gıda ve emtia kredisine ihtiyaç duyuyor.
Rus Vestnik Kavkaza gazetesinde yayınlanan oldukça önemli bir makale, Rusya’nın TCGP’nin inşasına engel teşkil etmediğini açıkça ortaya koyuyor. Şubat ayının başlarında yayınlanan bu makale, Vestnik Kavkaza ile bağlantılı olan Nezavisimaya Gazeta gazetesinin köşe yazarı Viktoriia Panfilova tarafından kaleme alındı. Nezavisimaya Gazeta, Panfilova’yı Hazar bölgesini ziyaret etmek ve bölge hakkında haber yapmak için özel muhabir olarak görevlendirdi.
Devamı Derin Ekonomi Mart 2019 sayısında…
